Jak poprawić parametry nasienia

Płodność, w przypadku mężczyzn, zależy od prawidłowego procesu wytwarzania plemników, drożności nasieniowodów oraz zdolności do podjęcia współżycia płciowego. Jeśli wszystkie te warunki są spełnione uznaje się, że mężczyzna jest potencjalnie płodny.

Spośród wszystkich par w Polsce starających się o dziecko, z niepłodnością zmaga się aktualnie ok. 10-15% [1]. U ponad połowy z nich (56%) problem z płodnością dotyczy lub współ dotyczy właśnie mężczyzn, a przyczyną jest przeważnie niska jakość nasienia [2].

Na męską płodność wpływa bardzo dużo czynników, które mogą ją zarówno skutecznie zwiększać jak i niestety znacząco obniżać. Jest to między innymi poziom testosteronu w organizmie, styl życia, przyjmowane leki, powikłania po chorobach lub choroby przewlekłe itp. Spory wpływ na płodność mają także wszelkie zaburzenia dotyczące sfery seksualnej, jak np. zaburzenia erekcji. Warto pamiętać, że regularne współżycie (ejakulacja) jest bardzo istotne dla męskiego zdrowia. Z jednej strony pozytywnie wpływa na prawidłową produkcję plemników, z drugiej – pośrednio zapobiega rozwojowi raka prostaty. Optymalnie jest, jeśli mężczyzna współżyje 3-4 razy w tygodniu. Zarówno zbyt długa abstynencja, jak i zbyt częste/liczne stosunki mogą obniżać jakość nasienia. 

Kilka słów o parametrach nasienia

Najistotniejszą kwestią są parametry nasienia – liczba, jakość i ruchliwość plemników. Trzeba przy tym pamiętać, że wbrew obiegowym opiniom mogą się one zmieniać wraz z wiekiem. Dodatkowo u starszych mężczyzn może częściej dochodzić do mikrouszkodzeń w materiale genetycznym plemników, większe jest też występowanie u ich potomstwa niektórych chorób uwarunkowanych genetycznie.

Na jakość nasienia składa się kilka czynników, które mogą zdecydować o tym, czy mężczyzna będzie w stanie spłodzić dziecko. Dlatego w przypadku problemów z zajściem w ciąże wykonuje się badanie ogólne nasienia, w którym weryfikowane są poszczególne parametry takie jak:

• liczba plemników – im więcej plemników zawiera próbka, tym większe prawdopodobieństwo, że duża ich liczba dotrze do swojego celu [3]. W zdrowym nasieniu znajduje się od 40 do 500 milionów plemników. W przypadku, gdy ich liczba jest obniżona (oligospermia), szanse na zapłodnienie partnerki mogą być ograniczone.  Liczba poniżej 15 mln może wskazywać na czynnik męski w niepłodności;
• ruchliwość plemników – plemniki docierają do swojej destynacji poprzez kobiece drogi rodne, w związku z tym kluczowym elementem jest ich zdolność do skutecznego poruszania się [4]. Normą jest jeśli ruchliwych jest minimum 40% wszystkich plemników;
• morfologia plemników – w tym badaniu określane są wielkość i kształt plemników, a także odsetek plemników o prawidłowej budowie. Im więcej jest plemników o właściwej budowie, tym większe szanse na zapłodnienie [5];
• ilość spermy – czyli objętość ejakulatu. Pożądane wartości mieszczą się między 1,5 – 6 ml nasienia, wartości poniżej normy (hipospermia) mogą wymagać dodatkowej diagnostyki, natomiast nie świadczą jednoznaczne o niepłodności [6].

Nie w każdym przypadku płodność mężczyzny można poprawić. Czasami zaburzenia są na tyle poważne, że poczęcie dziecka będzie wymagało pomocy medycyny. W wielu sytuacjach drobne zmiany codziennych nawyków mogą pozytywnie wpłynąć na jakość nasienia. Dlatego zdrowy tryb życia, dieta i odpowiednia porcja ruchu zalecane są każdemu mężczyźnie, który planuje zostać ojcem. 

Sposoby na poprawę jakości nasienia.  Zwiększenie płodności u mężczyzn krok po kroku

1. Prawidłowa masa ciała

Jednym z najważniejszych czynników, który może negatywnie wpływać na jakość nasienia jest otyłość lub nadwaga. Istnieje także związek pomiędzy zbyt dużą wagą ciała a zaburzeniami w sferze seksualnej [7]. Organizm otyłych pacjentów wytwarza mniejszą liczbę plemników lub wręcz w ogóle ich nie produkuje, zaś u mężczyzn z nadwagą istnieje szansa ograniczenia liczby plemników o 11% lub ich zupełnego braku (39%) [8].

Dodatkowo jeśli wokół bioder, brzucha i moszny odkłada się tkanka tłuszczowa, następuje wzrost temperatury właśnie wokół moszny, co oddziałuje na spermatogenezę [7]. Otyli mężczyźni dostarczają ponadto do swojego organizmu wiele toksycznych substancji, które są rozpuszczane w tłuszczach, a następnie zaburzają gospodarkę hormonalną. 

Tak więc pozbycie się nadwagi jest jednym z najlepszych oraz najszybszych sposobów na zwiększenie liczby plemników, a co przez to idzie na poprawę płodności mężczyzny. Co więcej, jest to też jedna z metod stymulujących wzrost libido.

2. Regularna aktywność fizyczna

Systematyczna aktywność fizyczna poprawia ogólne zdrowie oraz kondycję, a także wpływa na samopoczucie. Mężczyźni, którzy regularnie się ruszają zyskują dzięki lepszej sylwetce większą pewność siebie, oraz poczucie wytrwałości i sprawczości.

Wysiłek fizyczny wpływa także na wzrost poziomu testosteronu w organizmie [9] Dzięki temu możliwe jest zachowanie równowagi pomiędzy nim a hormonem folikulotropowym, co ma z kolei ogromny wpływ na prawidłowy przebieg produkcji nasienia [10].

Dobrze się skupić na aktywnościach o umiarkowanej intensywności, czyli treningach aerobowych, takich jak bieganie, aerobik lub pływanie. Na ogół zaleca się ok. 6-8h aktywności fizycznej w tygodniu. 

3. Unikanie przegrzewania jąder

Prawidłowa temperatura jąder wynosi dwa stopnie mniej niż optymalna temperatura ludzkiego ciała. To dlatego moszna kurczy się, gdy jest zimno, aby przyciągnąć jądra bliżej ciała i w ten sposób je ogrzać. Rozluźnia się natomiast, kiedy jest zbyt ciepło, aby je ochłodzić.

Wyższa temperatura wokół jąder ma bezpośredni wpływ na ograniczenie ruchliwości plemników oraz ich mniejszą żywotność [11]. Wpływa również na hamowanie spermatogenezy, czyli procesu powstawania i dojrzewania plemników. 

Na temperaturę wokół moszny wpływają różne czynniki związane ze stylem życia [12]. Mogą one wynikać na przykład z problemów zdrowotnych mężczyzny. Wystarczy silne przeziębienie albo grypa, aby na dłuższy czas podniosła się temperatura ciała, w tym w mosznie. Jeśli chodzi o czynniki zewnętrzne, podobny efekt daje noszenie obcisłej odzieży, gorące kąpiele, wizyty w saunie oraz promieniowanie generowane przez urządzenia elektroniczne, których używamy na co dzień. 

Niestety badania wciąż nie dały jasnej odpowiedzi dotyczącej tego, czy skutki narażenia jąder na długotrwałą ekspozycję na zbyt wysoką, sztuczną temperaturę można odwrócić [13]. 

4. Rozsądna suplementacja diety

Żaden „magiczny” preparat nie zastąpi zbilansowanej, pełnowartościowej diety. Nie znaczy to jednak, że w uzasadnionych przypadkach suplementacja nie będzie pomocna, by poprawić płodność. Ważne, by preparat wybrać razem z lekarzem, na podstawie oceny stanu zdrowia, parametrów nasienia i innych wyników badań. Poniżej przedstawiamy przegląd doniesień na temat różnych substancji i roślin stosowanych w celu stymulacji płodności i funkcji seksualnych. Co istotne, w żadnym z podanych przypadków nie dowiedziono jednoznacznie korzystnego ich wpływu na poprawę parametrów nasienia, dlatego należy do nich podchodzić z dużą rezerwą. 

Korzeń maca to roślina wywodząca się z Peru, która od wieków jest stosowana przez tamtejsze plemiona. Pierwotnie była używana jako afrodyzjak, ale również naturalny energetyk, który pomagał osiągać lepsze wyniki sportowcom. Roślina ta jest również bogata w wartościowe składniki odżywcze, w tym w potas, który jest niezbędnym składnikiem zdrowej diety. Pojedyncze badania wskazują, że suplementacja korzeniem maca pozytywnie oddziałuje na procesy związane z produkcją nasienia [14]. Korzeń maca ma wpływać również na erekcję oraz na męskie libido, ale wymaga to przeprowadzenia dokładniejszych badań. Co ważne, badania nie wykazały, aby korzeń ten wpływał natomiast na poziom hormonów, w tym testosteronu [15].

Roślina o nazwie buzdyganek naziemny (łac. tribulus terrestris) stosowana jest niekiedy u mężczyzn, u których występują problemy z erekcją. Wg niektórych doniesień dawka tego składnika powyżej 40 mg znacząco poprawia całkowitą ruchliwość plemników oraz ich żywotność [16]. Pozytywne działanie jest związane przede wszystkim z wysoką zawartością wapnia i cynku, a zawarte w tej roślinie przeciwutleniacze (polifenole) niwelują występowanie wolnych rodników, 

L-arginina jest aminokwasem niezbędnym w procesie spermatogenezy. Przekształca się ona w tlenek azotu, który wspomaga produkcję plemników oraz proces ich dojrzewania. Substancja ta wydaje się też poprawiać parametry plemników [17]. Wpływa więc na ich wielkość i kształt, ale sugeruje się też, iż L-arginina może podnosić ich ruchliwość [18]. Dodatkowo L-arginina wykazuje działanie przeciwutleniające, a jej regularne przyjmowanie wpływa na poprawę libido oraz popędu seksualnego. Można ją znaleźć między innymi w drobiu, pestkach dyni oraz w fasoli.

7. Odpowiednia podaż cynku

Cynk jest pierwiastkiem, którego nasze ciało nie potrafi magazynować, dlatego należy go regularnie dostarczać. Właściwości cynku są różnorodne. Przede wszystkim oczyszcza on organizm z metali ciężkich, ale działa też przeciwbakteryjnie w obrębie układu moczowego [19]. Pozwala on też zachować równowagę hormonalną, w tym odpowiedni poziom testosteronu.

Jeśli natomiast dieta jest uboga w cynk sperma traci na jakości i spadają szanse na zapłodnienie [20]. Niedobory tego pierwiastka są związane również ze zmniejszoną objętością i masą jąder. Jest on niezbędny do utrzymania zdrowej błony śluzowej w obrębie narządów płciowych oraz do regulowania ilości plemników [21].

Pierwiastek ten obecny jest w produktach spożywczych, takich jak ostrygi, czerwone mięso, orzechy czy fasola.

8. Odpowiedni poziom witaminy B12

Witamina ta pomaga w zachowaniu odpowiedniej kondycji komórek nerwowych oraz krwi. Chroni ona komórki przed uszkodzeniami związanymi ze stresem oksydacyjnym. Redukuje też ilość aminokwasu – homocysteiny, którego nadmiar może przyczyniać się do uszkadzania naczyń krwionośnych oraz zmniejszania ich elastyczności [22], [23]. Odpowiednia ilość witaminy B12 w organizmie pozwala na zwiększenie ruchliwości plemników oraz ich ilości. 

Witaminę B12 znaleźć można głównie w produktach odzwierzęcych, takich jak mięso, mleko czy sery.

9. Ograniczenie stresu 

Wielu specjalistów wskazuje na to, że poprawa płodności mężczyzn może zależeć od obniżenia odczuwanego przez nich stresu. Choć mechanizm tej korelacji nie jest jeszcze do końca poznany, to działanie stresu na organizm łączy się z uwalnianiem hormonów steroidowych, np. glukokortykoidów czy kortyzolu, które obniżają poziom testosteronu. Nadmierna i przedłużająca się ekspozycja na stres zmniejsza ilość plemników (nawet o 39%) oraz ich ruchliwość (do 48%) [24]. Dodatkowo zaobserwowano, że u mocno zestresowanych mężczyzn pojawiają się zmiany w budowie plemników, takie jak chociażby mniejsza główka [25].

Pary zastanawiające się nad tym, jak zwiększyć płodność muszą mieć świadomość, że stres zdecydowanie zmniejsza przyjemność podczas zbliżeń z partnerem i może być psychologiczną przyczyną zaburzeń erekcji. U osób z poważnymi problemami ze stresem czy zaburzeniami lękowymi często stosowane są też leki, które mogą dodatkowo obniżać jakość nasienia.

Warto zatem na chwilę się zatrzymać i zastanowić nad tym, jak wygląda ten aspekt naszego życia. Choć nie ma jednego sposobu na to, jak poprawić ruchliwość plemników oraz ich ilość, relaks czy medytacja może być pierwszym krokiem do osiągnięcia tego celu. Czasem wystarczy odcięcie się od świata na godzinę dziennie, spacer po parku czy uprawianie sportu, aby obniżyć poziom stresu. Dzięki temu można nie tylko zwiększyć szanse na ciążę, ale też po prostu znacznie poprawić samopoczucie.

Podsumowanie

Kiedy dzięki wspólnym staraniom partnerka zajdzie w ciążę, najważniejsze staje się zdrowie dziecka. W sytuacji jednak, gdy para dopiero planuje potomstwo i szuka sposobów na poprawę jakości nasienia i podniesienie płodności, powinna zatroszczyć się o własne zdrowie. Najważniejsze elementy, o które warto zadbać w tym ważnym czasie to:

1. Regularne współżycie i dbanie o relację w związku.
2. Utrzymanie zdrowej masy ciała.
3. Aktywność fizyczna przynajmniej kilka razy w tygodniu.
4. Odpowiednia zróżnicowana dieta, bogata w ważne witaminy i pierwiastki
5. Rozsądna suplementacja pod okiem specjalisty.
6. Unikanie lub ograniczenie szkodliwych używek (alkoholu, nikotyny, miękkich narkotyków)
7. Racjonalne podejście do zarządzania stresem 
8. Zapewnianie sobie odpowiedniej ilości odpoczynku (sen min. 6-8h).

Problem niepłodności jest dość powszechny. Tysiące par szuka skutecznych sposobów na zwiększenie poprawienie jakości nasienia oraz ogólnej płodności. Nie ma jednak uniwersalnej metody, tak jak i nie istnieje jeden lek na wszystkie choroby. Nie zawsze możliwa jej poprawa parametrów nasienia we własnym zakresie. Czasem należy skorzystać z pomocy medycyny. W każdym wypadku jednak można zwiększyć szansę na powodzenie działań i poczęcie zdrowego dziecka poprzez zmianę codziennych nawyków na zdrowsze. Konsekwencja jest w tym przypadku kluczowa i może przynieść doskonałe efekty.

Piśmiennictwo i literatura

Kiedy dzięki wspólnym staraniom partnerka zajdzie w ciążę, najważniejsze staje się zdrowie dziecka. W sytuacji jednak, gdy para dopiero planuje potomstwo i szuka sposobów na poprawę jakości nasienia i podniesienie płodności, powinna zatroszczyć się o własne zdrowie. Najważniejsze elementy, o które warto zadbać w tym ważnym czasie to:

• Regularne współżycie i dbanie o relację w związku.
• Utrzymanie zdrowej masy ciała.
• Aktywność fizyczna przynajmniej kilka razy w tygodniu.
• Odpowiednia zróżnicowana dieta, bogata w ważne witaminy i pierwiastki.
• Rozsądna suplementacja pod okiem specjalisty.
• Unikanie lub ograniczenie szkodliwych używek (alkoholu, nikotyny, miękkich narkotyków).
• Racjonalne podejście do zarządzania stresem.
• Zapewnianie sobie odpowiedniej ilości odpoczynku (sen min. 6-8h).

Problem niepłodności jest dość powszechny. Tysiące par szuka skutecznych sposobów na zwiększenie poprawienie jakości nasienia oraz ogólnej płodności. Nie ma jednak uniwersalnej metody, tak jak i nie istnieje jeden lek na wszystkie choroby. Nie zawsze możliwa jej poprawa parametrów nasienia we własnym zakresie. Czasem należy skorzystać z pomocy medycyny. W każdym wypadku jednak można zwiększyć szansę na powodzenie działań i poczęcie zdrowego dziecka poprzez zmianę codziennych nawyków na zdrowsze. Konsekwencja jest w tym przypadku kluczowa i może przynieść doskonałe efekty.

Piśmiennictwo i literatura

[1] “Położnictwo i ginekologia”, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 737, 741.

[2] Celina Łepecka-Klusek, Anna B. Pilewska-Kozak, Grzegorz Jakiel, “Niepłodność w świetle definicji choroby podanej przez WHO”, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, Tom 18, Nr 2, 163-166

[3] https://www.embopress.org/doi/full/10.1038/embor.2012.50

[4] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1110569017301127

[5] https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11934-019-0911-7

[6] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2605.1982.tb00255.x

[7] http://ceju.online/journal/2015/obesity-bmi-ed-male-infertility-spermatogenesis-hypogonadism-435.php

[8] http://www.jhrsonline.org/article.asp?issn=0974-1208;year=2010;volume=3;issue=2;spage=62;epage=67;aulast=Pandey

[9] https://www.jstage.jst.go.jp/article/jcbn/58/1/58_15-48/_article

[10] https://www.reuters.com/article/us-health-fitness-sperm/physical-activity-linked-to-sperm-quality-idUSKBN1YZ1CG

[11] https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0890623802000254

[12] https://rbej.biomedcentral.com/articles/10.1186/1477-7827-5-15

[13] http://www.ajandrology.com/article.asp?issn=1008-682X;year=2015;volume=17;issue=4;spage=668;epage=675;aulast=Rao

[14] https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S037851221630175X

[15] https://casereports.bmj.com/content/2011/bcr.01.2011.3781

[16] https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/2156587216668110

[17] https://www.scielo.br/pdf/bjmbr/v39n5/5792.pdf

[18] https://academic.oup.com/biolreprod/article/13/2/154/2841442

[19] https://www.sciencedaily.com/releases/2019/03/190308102142.htm

[20] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6010824/

[21] https://www.nature.com/articles/srep22386

[22] https://www.hindawi.com/journals/bmri/2017/5489057/

[23] https://ashpublications.org/blood/article/109/1/139/117138/Homocysteine-lowering-by-B-vitamins-and-the

[24] https://rbej.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12958-018-0436-9

[25] http://www.asiaandro.com/Abstract.asp?doi=10.1038/aja.2010.67

[26] https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1715163515570111

[27] https://www.ajog.org/article/S0002-9378(16)30573-7/fulltext