Niepłodność wtórna ma miejsce w sytuacji, gdy para posiadająca już potomstwo, napotyka trudności w uzyskaniu kolejnej ciąży. Jest to problem dość częsty – szacuje się, że może on dotyczyć nawet ok. 20 proc. par starających się o kolejne dziecko.
Przyczyny niepłodności wtórnej
Jednym z częstych powodów niepłodności wtórnej są czynniki związane z wiekiem partnerów. Z biegiem lat płodność zmniejsza się, zwłaszcza u kobiet. Po 35 roku życia częściej pojawiają się cykle bezowulacyjne, zmniejsza się liczba pęcherzyków jajnikowych oraz pogarsza się jakość komórek. Tym samym rośnie również ryzyko poronień. U niektórych pacjentek rezerwa jajnikowa, świadcząca o potencjale rozrodczym, może obniżać się bardzo szybko i wiązać z przedwczesnym wygasaniem funkcji jajników. Zatem jeśli para zdecydowała się na pierwszą ciążę np. gdy kobieta była w wieku 25 lat, a na kolejną dopiero po 8-10 latach, może doświadczyć niepłodności wtórnej.
Trudności z poczęciem kolejnego dziecka mogą również wystąpić, jeśli pierwsze dziecko urodziło się w wyniku cesarskiego cięcia, w szczególności jeśli wystąpiły po nim powikłania. Najczęściej problem związany jest ze zmianami w narządach rodnych (macicy) powstałymi w skutek zabiegu. Zrosty i blizny pojawiające się w procesie gojenia rany mogą prowadzić do niepłodności. U kobiet rodzących naturalnie również powikłania poporodowe mogą wpływać na przebieg kolejnych ciąż (np. w uszkodzenia szyjki macicy).
Inne mechaniczne przyczyny niepłodności wtórnej mogą wynikać ze zmian, które pojawiają się w skutek przewlekłych stanów zapalnych endometrium czy jamy macicy, a także w przebiegu chorób takich jak PCOS, Hashimoto.
U części par przyczyną problemu może być nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego kobiety na nasienie partnera czyli alergia. Może się ona rozwinąć właściwie w każdym momencie.
Warto również wziąć pod uwagę ogólny stan zdrowia partnerów. Nieprawidłowe funkcjonowanie gospodarki hormonalnej, a także inne choroby cywilizacyjne takie jak cukrzyca oraz nadciśnienie będą oddziaływać na płodność. Ponadto przyjmowanie niektórych leków może utrudnić uzyskanie ciąży,, tak więc warto skonsultować z lekarzem rozpoczęcie starań w czasie ich stosowania. Być może trudności z poczęciem dziecka są skutkiem nadmiaru stresu, niehigienicznego trybu życia, niezdrowej diety. Brak aktywności fizycznej i ewentualne problemy z masą ciała mogą również oddziaływać na płodność i w efekcie utrudniać zajście w ciąże.
Niepłodność wtórna dotyka nie tylko kobiety, może być również efektem pogarszającego się zdrowia partnera. U mężczyzn przyczyną jej pojawienia się są często powikłania po stanach zapalnych narządów rodnych czy przebytych innych chorobach infekcyjnych. Z kolei na jakość nasienia wpływ mają m.in. niezdrowa dieta, słaba kondycja fizyczna, nadwaga, nadmiar używek, złe warunki pracy oraz przegrzewanie jąder.
Jak diagnozuje się niepłodność wtórną?
Para, która nie może kolejny raz uzyskać ciąży powinna zwrócić się o pomoc do specjalisty leczenia niepłodności.
Na ogół diagnostyka jest podobna w przypadku wszystkich niepłodnych par – bez względu na to, czy niepłodność występuje przy staraniach o pierwsze, czy kolejne dziecko. Kluczowe jest przeprowadzenie wywiadu medycznego, podczas którego lekarz postara się zebrać najważniejsze informacje na temat aktualnego stanu zdrowia obojga partnerów, przebiegu poprzedniej ciąży i porodu, ewentualnych chorób. Kobietom zaleca się przeprowadzenie badań hormonalnych, badania rezerwy jajnikowej (poziom hormonu AMH we krwi), badania USG, a w przypadku przebytych w przeszłości operacji w obrębie brzucha i miednicy małej – warto rozważyć ocenę drożności jajowodów. U mężczyzn podstawowym testem jest badanie ogólne nasienia. W razie potrzeby wykonuje się też inne badania nasienia: ocenę fragmentacji DNA plemników, test z kwasem hialuronowym, badanie stresu oksydacyjnego w nasieniu itp. Rozszerzona diagnostyka pary może obejmować ponadto badania genetyczne, histeroskopię lub laparoskopię diagnostyczną, ocenę immunologiczną.
Przeważnie w przypadku niepłodności wtórnej wyklucza się wpływ czynników genetycznych i nie ma potrzeby przeprowadzania tego typu analiz. Z drugiej strony jednak lekarz powinien przeprowadzić z pacjentami dokładny wywiad również w tym kierunku. Może zdarzyć się, że pierwsza zdrowa ciąża u pacjentów była szczęśliwym trafem, a ze względu na obciążenie genetyczne ryzyko poronienia lub trudności z uzyskaniem i utrzymaniem kolejnej ciąży jest wysokie. Dopiero na podstawie wyników badań, lekarz jest w stanie zaproponować spersonalizowaną ścieżkę postępowania.
W jaki sposób leczyć niepłodność wtórną? I czy można jej zapobiec?
Leczenie niepłodności wtórnej zawsze zaczyna się od próby usunięcia przyczyn, oczywiście w przypadku gdy są znane i możliwe do wyeliminowania. W przypadku zaburzeń hormonalnych najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne, które ma za zadanie przywrócić naturalny cykl. Jeśli zidentyfikowane zostały przyczyny mechaniczne, można zastanowić się nad leczeniem operacyjnym, niesie ono jednak ze sobą poważne ryzyko dalszego uszkodzenia płodności i często nie przynosi pożądanych efektów (jest nieskuteczne).. Jeżeli te podstawowa terapia nie przyniesie rezultatu, można rozważyć metody wspomaganego rozrodu, jak inseminacja czy zapłodnienie in vitro. Wskazania musi jednak zweryfikować lekarz.
W przypadku wysokiego ryzyka genetycznego u przyszłego potomstwa pary, program zapłodnienia pozaustrojowego uzupełnić można o diagnostykę preimplantacyjną, czyli badanie genetyczne zarodków zanim zostaną podane do macicy. To postępowanie pozwala ograniczyć występowanie wad i chorób genetycznych.
W ramach profilaktyki niepłodności wtórnej, po pierwszej ciąży nie należy zbyt długo czekać z decyzją o kolejnym dziecku. Wiek jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na płodność zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Para, która planuje powiększenie rodziny o kolejne dziecko, powinna też stale dbać o kondycję, zbilansowaną dietę i zdrowy styl życia. Warto zachować równowagę między życiem zawodowym i osobistym, znaleźć na co dzień czas na odpoczynek i pełnowartościowy sen.
iyoni?