O niepłodności mówimy, kiedy para bezskutecznie stara się o potomstwo przez okres powyżej 12 miesięcy, regularnie współżyjąc (3-5 razy w tygodniu) i nie stosując środków antykoncepcyjnych. Problem ten dotyczy w równym stopniu obu płci, dlatego tak ważne jest, by zwrócić uwagę na zdrowie zarówno kobiety, jak i mężczyzny, a badaniami objąć obojga partnerów.
Jakie mogą być przyczyny niepłodności?
U kobiet jednym z ważniejszych czynników wpływających na płodność jest wiek, a właściwie liczba dostępnych, prawidłowych komórek, która maleje wraz z upływającym czasem. Żeby ją sprawdzić, warto wykonać badanie poziomu hormonu AMH. Jego wynik pozwala określić poziom rezerwy jajnikowej, czyli odpowiedzieć na pytanie o potencjał rozrodczy kobiety. Dziewczynki przychodząc na świat mają około 2 mln pęcherzyków jajnikowych pierwotnych, gdy zaczynają dojrzewać – jest ich ok. 200-400 tys. W ciągu całego życia kobiety w dojrzałą komórkę jajową przekształci się niespełna 400 pęcherzyków pierwotnych. Wynika z tego, że rezerwa jajnikowa obniża się z wiekiem, a wraz z nią również szanse na poczęcie dziecka.
Kolejną rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę jest długość i regularność miesiączek. Właściwa długość cyklu powinna wynosić od 24 do 35 dni. Wszelkie dostrzeżone odchylenia w tym zakresie, mogą wiązać się z nieprawidłową gospodarką hormonalną, a co za tym idzie zaburzeniami procesu owulacji oraz procesu prawidłowego wzrostu śluzówki macicy. Przyczyn może być wiele: choroby tarczycy, PCOS, zaburzenia fazy lutealnej (bardzo rzadkie), otyłość i choroby z nią związane, a nawet przyjmowanie niektórych leków.
Silne bóle w trakcie miesiączki i podczas współżycia również powinny dać do myślenia. Mogą one świadczyć o rozwoju stanów zalanych miednicy lub endometriozie, która jest chorobą hormonalno-immunologiczną. Wiąże się ona z nieprawidłowym rozrostem błony śluzowej jamy macicy (endometrium) i jej obecnością w obrębie jamy brzusznej. Komórki endometrialne produkują mediatory (substancje chemiczne), które w znacznym stopniu niekorzystnie wpływają na proces jajeczkowania, zapłodnienia i późniejszego zagnieżdżenia zarodka w jamie macicy.
Ogromny wpływ na płodność mają także czynniki genetyczne. Po pierwsze para lub któreś z partnerów może być nosicielem groźnych dla potomstwa zmian w DNA. Po drugie – nieprawidłowości w podziałach komórkowych mogą skutkować zaburzeniami genetycznymi (najczęściej w obrębie chromosomów), które mają wpływ na zwiększenie odsetka poronień po 35. roku życia. W przypadku mężczyzn po 45 roku życia, rośnie ryzyko fragmentacji DNA plemników i tym samym większe jest ryzyko wystąpienia chorób jednogenowych u ich potomstwa.
Na problemy z płodnością mogą wpływać powikłania po chorobach i zabiegach. Zabiegi operacyjne, przeprowadzane w obrębie jamy brzusznej mogą doprowadzić do powstania tzw. zrostów np. w okolicy jajowodów. Takie zmiany mogą uniemożliwiać połączenie się komórki jajowej z plemnikami. By postawić diagnozę, konieczne może okazać się wykonanie laparoskopii lub badania USG z kontrastem. W przypadku poważnych nieprawidłowości (np. niedrożności jajowodów), lekarz może skierować na zabieg zapłodnienia pozaustrojowego.
Płodność zależy również od prawidłowej masy ciała – nie sprzyja jej ani niedowaga ani nadwaga. Najpopularniejszą metodą oznaczenia prawidłowej masy ciała jest wyliczenie wskaźnika BMI, bazującego na proporcji wagi do wzrostu danej osoby. Uznaje się, że odpowiednia wartość BMI waha się między 18,5 a 24,5.
Jedną z przyczyn trudności z zajściem w ciążę może być nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego kobiety na nasienie partnera. Wytwarzane wówczas przeciwciała niszczą plemniki i uniemożliwiają zapłodnienie. Mówi się wtedy o tzw. zespole wrogiego śluzu. Aby potwierdzić diagnozę zazwyczaj zaleca się wykonanie testu po stosunku – badania takie realizowane są w klinikach leczenia niepłodności.
Czynnik męski w 35% przypadków stanowi przyczynę problemów z zajściem w ciążę (według ostatnich doniesień odsetek ten może być nawet wyższy). Z różnych powodów, czasowo lub trwale, nasienie partnera ma nieprawidłowe parametry (m.in. liczba plemników, ich ruchliwość i prawidłowa budowa, objętość ejakulatu). Przyczyny problemów wiązać się mogą z nieprawidłowym trybem życia, otyłością, chorobami ogólnoustrojowymi, oddziaływaniem czynników toksycznych, ale też np. z przebytymi w dzieciństwie chorobami, jak świnka (zapalenie ślinianek), która w powikłaniu powodować może zapalenie jąder, prowadzące w niektórych przypadkach do trwałej niepłodności. Zazwyczaj nieprawidłowości pojawiają się także u pacjentów onkologicznych, poddanych radio- lub chemioterapii. Warto wykonać badanie nasienia, które pozwala określić jego jakość i ilość plemników, a tym samym ocenić płodność.
Najważniejsze jest zdiagnozowanie powodu niepłodności.
Od właściwego rozpoznania przyczyn trudności z poczęciem dziecka zależy powodzenie dalszego postępowania. Może okazać się, że warto kontynuować naturalne starania, ale w niektórych przypadkach wskazane będzie odpowiednio dopasowane leczenie. Z tego powodu, jeśli do ciąży nie dochodzi przez dłuższy czas, warto rozważyć wykonanie badań – u kobiety pierwszym krokiem jest diagnostyka hormonalna (w tym AMH) i wykonanie USG z oceną narządów rodnych (w tym liczby pęcherzyków antralnych, AFC), zaś u mężczyzny – przeprowadzenie badania ogólnego nasienia. Na tej podstawie lekarz będzie w stanie określić, czy potrzebne są dodatkowe badania i jakie kroki podjąć, by para doczekała się upragnionego potomstwa.
iyoni?